काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले ४ वटा ‘ख’ वर्गका विकास बैंक र १ वटा ‘ग’ वर्गका फाइनान्स कम्पनीलाई कारबाही गरेको छ ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले चालु आर्थिक बर्षको पहिलो त्रैमासिक अवधिमा भएको गैर स्थलगत सुपरिवेक्षणका आधारमा एक्सेल डेभलपमेन्ट,गरिमा विकास,कर्णाली डेभलपमेन्ट, सिन्धु विकास बैंक र रिलायन्स फाइनान्सलाई कारबाही गरेको छ ।
एक्सल डेभलपमेन्टले रियल स्टेट र शेयर कर्जा स्वीकृत गर्नु पूर्व ऋणी कम्पनीले उल्लेख गरेको कर्जाहरुको प्रयोजन, उद्देश्य, कर्जा उपयोग हुने क्षेत्र वा आधार, कर्जाको सावाँ व्याज चुक्ता हुने आधार लगायतका विवरणहरुको विश्लेषण नगरेको, कर्जाको रकम ऋणी कम्पनीका सञ्चालक/ निजका परिवारका सदस्य बाहेकका असम्बन्धित व्यक्ति/संस्थालाई समेत भुक्तानी भई कर्जा सदुपयोग भएको नपाइएकोले केन्द्रिय बैंकले सचेत गराएको छ ।
कर्जा तिर्न ऋण रकमको प्रयोग भएको लगायतका गम्भीर प्रकृतिका कैफियतहरु देखिएको, सञ्चालक समितिले आफ्नो अख्तियारीबाट कर्जा प्रवाह गर्दा डियु डिलिजियन्सन गर्ने नगरेको र कर्जा प्रवाह पश्चात् कर्जाको सदुपयोगिता समेत यकिन गर्ने/गराउने कार्य नभएको हुँदा निक्षेपकर्ताको हित विपरित काम गरेको देखिएकोले एक्सल डेभलपमेन्टको सञ्चालक समितिलाई नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा २(क) बमोजिम राष्ट्र बैंकले सचेत गराइएको छ ।
त्यस्तै, गरिमा विकास बैंकले बैंक तथा वित्तीय संस्था सम्बन्धी ऐन, २०७३ को दफा १२(१) बमोजिम बैंक तथा वित्तीय संस्थाको सञ्चालकले त्यस्तो पदमा बहाल रहँदाका बखत वा त्यस्तो पदबाट अवकाश प्राप्त गरेको मितिले १ वर्ष पूरा नभई आप्mनो नामको धितोपत्र धितोबन्धक राख्न, राख्न लगाउन वा लेनदेन गर्न रोक लगाएको अवस्थामा कालिका लघुवित्त वित्तीय संस्थाका पूर्व अध्यक्षले संस्थाको अध्यक्षबाट राजिनामा गरेको एक वर्ष पुरा नहुँदै निजको नाममा रहेको कर्जा नियमित गर्न शेयर धितो कर्जा दिने कार्यमा गरिमा विकास बैंक संलग्न रहेको पाइएकोले उक्त संस्थालाई भविष्यमा यस्तो कार्य नगर्ने गरी नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा १(क) बमोजिम राष्ट्र बैंकले सचेत गराइएको छ ।
केन्द्रिय बैंकले कर्णाली डेभलपमेन्टका तत्कालीन संचालक समितिको अध्यक्ष तथा कार्यकारी अध्यक्षलाई जरिवाना तोकेको छ ।
केन्द्रिय बैंकले कर्णाली डेभलपमेन्टका संचालक समितिको अध्यक्षले संस्थाको विशेष स्थलगत निरीक्षण प्रतिवेदनमा औल्याइएका कैफियतहरु बमोजिम संस्थाका तत्कालिन सञ्चालक समिति अध्यक्ष राजेन्द्र विर रायले नेपाल राष्ट्र बैंकबाट जारी निर्देशनको गम्भीर रुपमा उल्लङ्घन गरी संस्था, लगानीकर्ता, निक्षेपकर्ता तथा सर्वसाधारणको हित विपरित कार्य गरेको तथा संस्था सुधारका लागि नेपाल राष्ट्र बैंकबाट पटक पटक दिइएका निर्देशनहरु पालना नगरेको, संस्थाबाट अप्रत्यक्ष रुपमा कर्जा उपभोग गरेको लगायतका कार्य गरी निर्देशन उल्लङ्घन गरेकोले निजलाई नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा २ (ग) बमोजिम रु.५ लाख जरिबाना तोकेको छ ।
संस्थाको विशेष स्थलगत निरीक्षण प्रतिवेदनमा औल्याइएका कैफियतहरु बमोजिम संस्थाका तत्कालिन प्रमुख कार्यकारी अधिकृत दिनेश कुमार रावतले नेपाल राष्ट्र बैंकबाट जारी निर्देशनको गम्भीर रुपमा उल्लङ्घन गरी संस्था, लगानीकर्ता, निक्षेपकर्ता तथा सर्वसाधारणको हित विपरित कार्य गरेको तथा संस्था सुधारका लागि नेपाल राष्ट्र बैंकबाट पटक पटक दिइएका निर्देशनहरु पालना नगरेकोले निजलाई नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा २ (ग) बमोजिम राष्ट्र बैंकले रु.५ लाख जरिबाना तोकेको छ ।
राष्ट्र बैंकले सिन्धु विकास बैंकका संचालक समितिका अध्यक्ष, सबै सञ्चालकहरु र कार्यकारी अधिकृतलाई सचेत गराएको छ ।
राष्ट्र बैंकले सिन्धुु विकास बैंकको विशेष स्थलगत निरीक्षण प्रतिवेदन बमोजिम संस्थाको आन्तरिक लेखापरीक्षण तथा सञ्चालन जोखिम व्यवस्थापन कार्य अत्यन्त कमजोर रहेको, सञ्चालक समिति र सो अन्तर्गत रहेको विभिन्न समिति/उप- समितिहरुको ओभरसाइट, फङ्सन सन्तोषजनक नरहेको, जनशक्ति व्यवस्थापन, सूचना प्रविधि, ग्राहक पहिचान पद्धती, कारोवार अनुगमन गर्ने पद्धती लगायतका कार्यहरु समेत सन्तोषजनक नरहेको तथा समग्रमा संस्थाको आन्तरिक नियन्त्रण प्रणाली निकै कमजोर पाइएकाले नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा २ (क) बमोजिम सञ्चालक समितिका अध्यक्ष तथा सबै सञ्चालकहरुलाई सचेत गराएको छ ।
त्यस्तै,संस्थाको विशेष स्थलगत निरीक्षण प्रतिवेदन बमोजिम संस्थाको आन्तरिक लेखापरीक्षण तथा सञ्चालन जोखिम व्यवस्थापन कार्य अत्यन्त कमजोर रहेको, जनशक्ती व्यवस्थापन, सूचना प्रविधि, ग्राहक पहिचान पद्धती, कारोवार अनुगमन गर्ने पद्धती लगायतका कार्यहरु समेत सन्तोषजनक नरहेको तथा समग्रमा संस्थाको आन्तरिक नियन्त्रण प्रणाली निकै कमजोर पाइएकाले नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा २ (क) बमोजिम सिन्धु विकास बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृतलाई सचेत गराएको छ ।
केन्द्रिय बैकले रिलायन्स फाइनान्सको संचालक समिति र प्रमुख कार्यकारी अधिकृतलाई कारबाही गरेको छ ।
रिलायन्स फाइनान्सले ऋणीको व्यवसायिक क्षमता भन्दा बढी हुने गरी नेपाल राष्ट्र बैंकको निर्देशन विपरीत कर्जा प्रबाह गरेको, कर्जाको परियोजना सन्तोषजनक नरहेको, संस्थाबाट प्रवाहित कर्जा पुरानो ऋणीको कर्जा चुक्ता गर्न प्रयोग भएकोर बाँकी रकम समेत सम्बन्धित परियोजनामा उपयोग नभई जग्गा खरिदका लागि भुक्तानी भएको तथा कर्जा प्रदान गर्दा उल्लेख भएको उदेश्य भन्दा अन्य प्रयोजनमा कर्जाको प्रयोग भई कर्जा दुरुपयोग भएको र परियोजनाको सञ्चालन अवस्था एवम् धितो सुरक्षणको अवस्थितिका आधारमा कर्जा असुरक्षित रहँदाकै अवस्थामा संस्थाको सञ्चालक समितिबाट कर्जा स्वीकृतिको निणर्य गरी निक्षेपकर्ताको हितविपरित कार्य भएकोले नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा २ (क) बमोजिम सञ्चालक समितिलाई नसिहत दिइएको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ ।
साथै, रिलायन्स फाइनान्सले पुरानो ऋणीको कर्जा चुक्ता गर्न नयाँ दर्ता भएको फर्मको नाममा छोटो समयमा कर्जा स्वीकृत गरी प्रवाह भएको, ऋणीको परियोजना सन्तोषजनक नभएको, कर्जामध्येबाट पुरानो ऋणीको कर्जा भुक्तानी गरी बाँकी रकम समेत तोकिएको उदेश्य वाहेक अन्य उदेश्यमा प्रयोग गरी कर्जा दुरुपयोग भएकोले निक्षेपकर्ताको हित विपरित कार्य भएको । उक्त कर्जाका परियोजना र धितो निरीक्षण गरी कर्जा स्वीकृतिको लागि सञ्चालक समितिलाई सिफारिस गर्ने कार्यमा प्रमुख कार्यकारी अधिकृतको संलग्नता देखिएकोले नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ को दफा १०० को उपदफा २ (क) बमोजिम संस्थाका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत समाज प्रकाश श्रेष्ठलाई नसिहत दिइएको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ ।
